Hamabi urte eta gero, Jose Luis Otamendik (1959, Azpeitia) poesia liburu berria egin du, Erlojuen mekanika (Susa argitaletxea). Atzo (asteazkena) aurkeztu zuen Donostian. Aurkezpenaren bezperan Urola Kostako Hitza-rekin egon zen, liburuaren nondik norakoez hizketan.
Zergatik hainbeste denbora poesia liburu berri bat kaleratzeko?
Lur bat zure minari atera nuenean esan nuen egundoko hustualdia hartu nuela, lan handi samarra eskatu zidala liburu hark eta uste nuela puska batean, behintzat, poesiari nekez helduko niola. Nik beti oso bakan idatzi izan dut; orduan, sumatzen nuen denbora asko beharko nuela. Urte hauetan guztietan gauza asko egiten jardun dut, egiten eta egiten. Metatzen joan dira, azkenean asko izan dira. Oraintxe bi urte hasi nintzen pentsatzen ea zerbait egiterik izango ote nukeen; ea hor pilatuta neukan material horri betak bilatu eta egikera bat ematea baneukan. Azken udan lana gogor samar egin eta hauxe geratu zait.
Orduan, ez da justu liburuarekin pentsatuta idatzi duzula, pilaketa horretatik ateratakoa da, ezta?
Beno, metodo hori erabili izan da beti; nik ez dakit beste modu batera lan egiten. Liburu itxura emateko galbahe eta orrazte prozesu horretatik pasatu behar da; ez da bakarrik daukazuna hartu, 50 bat poema hartu, eta liburua osatzea. Ez, berregite prozesu handia izaten dut, horretara jartzen naizenean. Zuzenketa eta aldaketa batzuk egiten ditut eta lerroak, irudiak, formak... txertatzen joaten naiz, batasun bat eman nahian. Aurrez pentsatutako liburu trinko bat egiteko ideari ez diot jarraitu, baina ez da bilduma hutsa ere. Erdibideko zerbait da. Gero, jendeak esango du zer tankera hartzen dion.
Lau zatitan banatuta dago liburua. Nahita egindako zatiak al dira? Zergatik zati horiek?
Dena segidan jartzea trinko samarra gertatu zitekeela uste nuen. Halere, beti ere irakurlearen aukera da non hasi eta non bukatu. Irakurleari pista batzuk eman nahi nizkion, kera non egin zezaketen asmatzeko. Gero, tankera edo giro bateko poemak elkarren ondoan jartzeko asmoa ere izan dut, baina oso zorrotz ez naiz ibili. Beti atal batean aurreratu egiten dut hurrengoetan etorri daitekeen zerbait. Lau ertzeko erloju bat da, nahi bada lau laurden dituena. Lehenengoan aurkeztu egin dut zein tankera atera dezakeen. Badago asmo zibiko, sozial eta, neurri batean, politikoa ere; hitzak berak hartzen du pisu dezente.
Bigarren zatian, aldiz, txikitasuna, esateko modu intimoagoa eta klabe sozial-politiko horiek garbiago azaltzen dira. Hirugarrena da nabarmenena, eta agian batasun handiena daukana, tonuan ere pixka bat desberdina delako. Ironia eta karikatura pixka bat egiten diot geure buruari, eta neure buruari. Urteetan aurrera bagoaz, izan zarenari, uste izan duzunari eta zeure buruari barre egitea zilegi dela uste dut. Mundu honetan denok saiatzen gara itxurazko kaos horri orden pixka bat jartzen. Erlojuaren mekanika edo denbora, nolabait, zeure esparru estura eta neurrira ekartzea nahi izaten duzu. Azken batean, bizitzeko ahalegin asko hortik doaz. Urteekin beste ikuspegi bat hartzen zoaz, batzuetan ikusita gure bizitzako estrategiek zein efikazi gutxi daukaten kaos hori ordenatzeko. Halere, uste dut karikatura serio samarra dela.
Eta, laugarren atalean, egunerokotasunaren barruan, baina alderdi sozialak azaltzen dira; alderdi zibilagoak, Euskal Herria, gizarteko gaiak, borroka armatua... Altabozarekin, bajutik hazi eta altuagora doala esango nuke; gama pixka bat zabaltzen doa.
Erlojuen mekanika izenburua, zuk erlojuen zehaztasun hori gero poemak egiterakoan bilatzen duzulako. Hortik al dator?
Bestela da. Editore oso ona daukat eta haren laguntasunagatik izan ez balitz, ez nintzen honaino iritsiko. Denbora domatzeko estrategiaren idea horrekin nenbilen, nahi hori eta ezintasuna. Kontraesan hori erakutsi nahi nuen eta hontara ekarri genuen, erlojuen mekanikara. Denbora egiten ikasi nahi genuke. Erlojuek ez digute balio denboraren itsaso handi honen aurrean olatuei aurre egiteko. Garbi dago, denborari aurre egitekotan modu kolektibo batean asmatu beharko dugula, hor badago apustu hori ere. Utopia txiki horren aldarrikapena ere bada.
Jendetasuna poema Xabier Aldari eskaini diozu. Zer dela eta?
Bala zeru urdina (Xabier Aldai, 1993) liburuan azaltzen da poema eder askoren artean bat, Hau da Azpeitia diot leloa erabiltzen duena. Gure herri honen oso irakurketa kritikoa eta zorrotza egiten du. Nik haren musika hartu eta, berarekin zorretan, irakurketa bat egin dut; nik ere Hau da Azpeitia diot 14 urte geroago eta urte mordo bat gehiagorekin. Osatzera, zorra aitortzera, eta Aldairi esker zorra aitortzera nator.
Orain dela 12 urte pixka batean ez zenuela idatziko sentitu zenuela diozu. Orain liburu hau aterata sentimendu berdina al daukazu?
Ez daukat hain garbi sentimendu hori. Honek ez dit barru hori utzi. Neure egunerokoan, modu natural samar batean, kostata baina sortu den zerbait da. Gero, akaso nire azkenengo liburua izango da, ez dago esaterik. Orain liburu honen zurrunbilo txikian sartuta nago.
Beste arlo batzuk ere ukitu dituzu: narrazioa, saiakera, iritzi artikuluak... Erosoen non sentitzen zara?
Ez dakit. Jardun desoroso samarra da niretzako idaztea, beti behartu egiten zaituelako zeure koskak bilatzera. Horrek berak adrenalina eta bizipoza ere ematen dizkizu. Gauza bat zeure jardun pertsonala da eta, bestea, konpromisoak dira; ez dakit hori literaturarekin hainbeste lotzen al den. Azkenengo urte mordoska honetan, alde horretatik gehiago zabaldu naiz; dimentsio publiko horretan gehiago mugitu naizelako edo, lehen ukitu gabeko mutur batzuetara iritsi naiz. Eroso ibili naiz denean ere, aurrebaldintza hori hartuta.
Liburua
Idazlea. Jose Luis Otamendi (1959, Azpeitia).
Izenburua. Erlojuen mekanika.
Generoa. Poesia.
Argitaletxea. Susa.
Orrialdeak. 90.
Azala. Xabier Gantzarain (1975, Azkoitia).
Aurreko liburuak
Egunsenti biluzia. Poesia, Ustela, 1980.
Azken urdinaren kaira. Poesia, Ustela, 1983.
Zainetan murrailak. Poesia, Susa, 1987.
Poza eta gero. Poesia, Susa, 1990.
Lur bat zure minari. Poesia, Susa, 1995.
Bakarrik bahago neguan. Poesia, Pamiela, 1998.
Euri kontuak. Narrazioak, Susa, 1999.
XX. mendeko poesia kaiera. Poesia, Susa, 2000.
Loiolarik ez balitz. Saiakera, Uztarria, 2005. Iñigo Aranbarrirekin batera.
Berria egunkariak ere elkarrizketa egin dio gaur Otamendiri: "Poesia ezaxolakeriari eta kaosari jartzen diogun hesia da".
El Diario Vascok ere egin dio elkarrizketa. "Eguneroko martxari aurre egiteko makulu ona da poesia"