Gurutz Ansola Larrañaga (Azpeitia, 1924) Ekonomia eta Zuzenbide ikasketak egina, kulturgintzan nabarmendu zen politikagintzan baino lehen. Horren erakusgarri dira bateko eta besteko aldizkarietan argitaratu zituen artikuluak, ondu zituen liburuak, egin zituen hitzaldiak. Gipuzkoako Ikastolen Elkarteko buru izan zen 1969tik 1971ra, ekonomiari buruzko bi liburu argitaratu garaitsu horretan bertan, Eusko Ikaskuntzako Gizarte eta Ekonomia Zientziak saileko presidente 1978tik 1980ra, eta Eusko Legebiltzarreko kide lehenengo bi agintaldietan, EAJren izenean. Bertatik bertara bizi izan zuen alderdiaren haustura. EAra jo zuen eta Gipuzkoako Batzar Nagusietako lehendakari izendatu zuten 1987an. Deustuko Unibertsitateko Ekonomia irakasle izan zen ondoren, erretretan sartu arte.
Aspaldi jubilatua zara, baina ez erretiratua.
Ez... baina gehiena etxe barruan egiten dut, egiten dudana. Kanpoan ez dut agertze handirik egin aspaldi. Irakurri, kezkatu, idatzi Zer edo zer idazten hasi naiz berriro, badaukat zeregina.
Bloga ere baduzu Uztarria.com-en, Azpeitiko atarian...
Bai, bai.
Ekonomiaz idazten ohi duzu...
Ni, orain, jubilatutako urte hauetan, ekonomiaren jakintzaz baino gehiago interesatu naiz egunean egunekoaz, eta teoria politikoaz. Orain, berriz, etorri zaigu krisia eta, beste asko bezala, hor sartu naiz, zer asma, ea noraino iristen naizen. Horretan, Uztarriatik etorri zitzaizkidan, idatz nezan. "Ahal dudana egingo dut!", esan nien, eta horretan ari naiz, idazten.
Oraindik orain irakurri dudan elkarrizketa bateko titularra ekarri nahiko nizuke, krisiaz ari garenez: "Ez da dirua espaloietan lurperatzeko garaia", zioen. Aldiz, horretan ari zaizkigu agintariak jo eta ke, amorratuta, obran.
Niri galdetzen al didazu? Nik ez daukat horren erantzunik Eta ez dakit inork daukan ere.
1971n, Euskal Herriko ekonomiaz 1955-1967 liburua argitaratu zenuen...
Bai
Eta ondoko urtean USAko agintaritza eta dolarraren ahulezia, Amerikako Estatu Batuetako ekonomiak gurean zuen eraginaz...
Bai
Garai hartan egin zenituen azterketak, uste duzu zuzenak zirela?
Uste dut baietz. Lehenengo liburuan, Euskal Herriko ekonomiaz idatzi nuen hartan, egin nuen azterketa bide zuzenetik joan zela esango nuke. Banco Bilbaok ateratzen zituen estatistikak hartu nituen. Itxuran agertzen ez zen problema sakon bat zegoen hemen. Gero eta produkzio handiagoa zen hemengoa, baina gero eta etorkizun txikiago zeukana. Deskapitalizazio handia ikusten zen. Nik ikusten nuenez, horrek ez zeukan etorkizunik, krisi ikaragarria zetorkigula uste nuen, etorkizunik gabeko industria zelako eta ez zuelako behar adinako produktibitatea. Azterketa teoriko batean, ardatz politiko bat ikusten nuen ekonomia jardun hartan: frankismoak ez zien uzten Euskal Herriko indarrei, berauek nahi zuten bidea hartzen. Idatzi nuen politika hark guri baliabide asko kentzeko asmoa zuela, Espainiako Estatuan sortzen ziren punta-puntako industria berriak Euskal Herritik kanpo zebiltzala. Bazegoen asmo politiko bat ere. Nik horren diagnosia egin nuen eta zuzen jardun nuela uste dut.
"Euskal Herriak mende honetan daukan kontradiziorik gogorrenetakoa hau da, zalantzarik gabe: alde batetik, geure herritasunaren eta euskaldungoaren alde, ekintza programaturik ezin gorpuztu; eta bestetik, egunetik egunera gure nortasuna arrotz-etorreraren ugaldepean itotzen".
Bai, hori idatzi nuen, bai Atera zen liburu bat, Sei idazle plazara (Begiarmen, Jakin, 1974). Kritika egin zidaten. Aitortu behar dut kritika toreatzen ez naizela abila, ez dudala lasai jokatzen. Behin ere ez zait gustatu eztabaida, behin ere ez naiz polemista izan. Eta, agian, kritika haiek ere ez nituen behar zen lasaitasunez hartuko.
Garai hartan bazen beste inor euskaraz ari zenik ekonomiaz idazten?
Liburuxka bat egin zuen gero nobela idatzi zuen idazleak Aipu handia hartu duenak Ehun metro idatzi zuenak
Ramon Saizarbitoria... Baina zu baino askoz gaztea da Saizarbitoria, ez dela zure kidakoa esan nahi dut...
Bai, bai
Zuk norekin eztabaidatu -tira, eztabaidatu ez-, norekin batera pentsa zenezakeen ekonomiaz euskaraz?
Euskaraz ekonomiaz pentsatzeko ez duzu inoren beharrik, nahikoa duzu euskaraz jakitea, eta ekonomiaz. Eta nik Ekonomia ikasketak egin nituen, eta uste nuen zer edo zer banekiela ekonomiaz, eta nire hizkuntza euskara zenez, bada ekonomiaz euskaraz pentsatu eta idatzi nuen Nahiko bakarti izango nintzen Ez dakit, memoria txarrekoa naiz.
Noiztik da gizakia homo economicus?
Homo economicus liberalismoarekin sortu zen. Hasieran, Frantziako ekonomialariak nabarmendu ziren haren defentsan; Balras, esate baterako. Berriago dira Hayek eta Austriako Eskola. Krisi honekin, berriz, ez dakigu zer etorkizun daukan. Ez zait iruditzen neoliberalismoak lehen adinako indarra izango duenik, baina iraultza praktiko bat gertatzea
ez zait iruditzen hain erraza izango denik.
Krisi hotsa gorabehera, ez dut ikusten oinezkoaren portaera askorik aldatu denik...
Ez, bada. Ondo bizi, ondo pasa horiek dira balioak eta horiei helduta bizi gara. Baina zer aldatu behar dugun, zer balioei eutsi, zer balio berri hartu horretan pentsatzen ez gara hasi Ikusten duzu Amerikako ekonomia bere burua jasotzen hasi dela. Europan ere, Alemaniak esperantzak dauzka Banku indartsuenen joera ere goranzkoa da. Denok heldu nahi diogu kontsumoari. Badirudi gizarte hau oraindik gustura bizi dela, ez diela beldur krisiak ekar ditzakeen ondorioei. Hori zergatik den, ez dakit nik. Agian, misterio bat izango da.
Frantziako eragina duzu. Karlos Santamaria tarteko izan zitzaizun...
Bai. Karlos Santamariak zabaldu zizkidan niri Frantziako ideien ateak. Eta Friburgora ere berak eraman ninduen Pax Christiren kongresura. Harreman handiak zituen ikasleekin, eta ni ere haietakoa nintzen. Ikasle asko zituen hark inguruan.
Zu homo economicus baino lehen, homo politicus izan ote zinen ez dakit...
Bai, baliteke.
Eusko Legebiltzarrean parlamentario izan zinen 1980an eta 1984an. Ekonomia batzordean lan egin zenuen besteak beste. Jose Luis Lizundiak gogoan du oraindik zein erraz jarduten zenuen han ekonomiaz, euskaraz.
Bai.
Oraingo parlamentarioen artean ez dago horrelako askorik.
Nik erraz egiten nuen. Jende gehiago ere bazegoen horretan. Nik, ideia garbi baldin baneukan, euskaraz esango nuen, dotoreago edo baldarrago. Ideia garbi edukitzea da kontua: ondoren, nahikoa da hizkuntza jakitea eta gaiaz jakitea. Ez dago beste problemarik.
Gasteizko parlamentuan EAJren bozemaile izan zinen, euskarazko bozemaile. Gebara zen gaztelaniazkoa. Hori al da elebitasuna? Batak euskaraz, besteak gaztelaniaz...
Ni ez naiz hizkuntzalaria, ez naiz horretaz asko dakiena. Uste dut gu garela elebidunak, gure aldean dago elebitasuna. Bata euskaraz, bestea gaztelaniaz hori ez da elebitasuna. Hori bi mundu dira elkar ulertzen ez dutenak.
Zer leku opa diozu euskarari Euskal Herrian?
Askotan pentsatzen dut horretaz (Pausa luze bat) Nondik hasiko naiz?...
Beste galdera bat...
Baina aurrekoa erantzun nahi dizut, ordea!... Lehendabizi, hezkuntza euskaraz izatea, gazteria euskararen jabe izatea, eta euskara hori hizkuntza jator bat izatea Nik, neure bizitzan, euskara izatea nahi nuke nire eguneroko hizkuntza. Jakina, euskaraz ez dakienen bat fortunatzen bazait, erdaraz egin beharko dut harekin, baina bestela, bizitzeko era berezkoa euskaraz izatea nahi nuke. Badut esperientzia bat hori janzten duena: seminarioan ari nintzen, Gasteizen, eta oporretan Azpeitira joaten ginen, etxera. Gasteizko seminarioan ez zen euskaraz egiten. Azpeitira etorri eta dena euskaraz! Errebelazio bat izan zen niretzat: euskara zen gure izaerari berez dagokiona. Horrek eskubidea ematen dio gure bizitzako arlo guztietan presente egoteko Gainerakoan, unibertsitatean Ekonomia irakasle izan nintzen, euskaraz, eta egin liteke, gogoa baldin badago.
Deustuko Unibertsitatean jardun zenuen irakasten. Euskaraz irakatsi zuen lehenengoa, nonbait...
Bai Politika utzia izango nintzen ordurako.
Nola bizi izan zenuen alderdiaren haustura? 1985. urtea, EAJ hautsi zenekoa.
Ez nuke orain gehiegi jardun nahi horretaz Gauzak orduan zihoazen bezala, ezinbestekoa zela ematen zuen zatiketak. Gogorra izan zen. Pentsatzen genuen LTH (Lurralde Historikoen Legea) bidez eraiki nahi ziren instituzioak, nazionalak ez baina foralak zirela. Guk nazionalismoa ikusten genuen eran, beste bide bat hartu beharra zegoen
Indar espainiar zaleak Jaurlaritzaz jabetu direnean, diputazioen indarrak uste ez bezalako balio berezia du...
Orain ondo etorri da, bai Guk, hala ere, ez genuen nahi diputazioak indartzea, gobernua indartzea baizik.
Zer izan zenuen Ekin? 50eko hamarkadako taldea. Txillardegi, Anabitarte eta besteren batzuk zineten, Bilbon. Handik sortu zen ETA...
Bai, halaxe sortu zen ETA, baina nik ez nuen bizi haren sorrera Akordatzen naiz Donibanera (Lohizune) joan ginela, Jose Antonio Agirrerekin elkarrizketa izatera. Egun haietan izan zen, nonbait, ETAren sorrera. Esan nahi nuke, jendea zain zegoela, zer aterako ote zen, eta egun haietako batean jakin genuen ETA sortu zela Agirrek oso ondo hartu gintuen, oso adeitsua zen Laguntza eskaini zigun, jendearekin harremanak erraztu, formazioa lantzeko bideak erakutsi Lagunen arteko elkarrizketa izan genuen Agirrerekin. Gu gazteak ginen, eta bera zaharra ez
Zeruko Argia kinkan zegoenean zuek negoziatu zenuten kaputxinoekin, aldizkariaren jabeekin...
Iruñean izan ginen, bai, haiekin hitz egitera joanda. Betiko kontuak esan genizkiela esango nuke, euskara indartu egin behar zela, aldizkaria beharrezkoa zela, ez genuela besterik nahi. Oso ondo hartu gintuztela gogoan daukat. Nafarroako aita probintzialarekin izan ginen Ez dut uste euskalduna zenik
Zer iruditzen zaizu orain agintean dagoen bikotea, PSE eta PP? Politikari izana zara Eusko Legebiltzarrean, Gipuzkoako Batzar Nagusietako presidente izana... Zer irizten diozu gobernu osaera honi eta haren jarduerari?
Gutxienez, esan beharko litzateke gaurko gobernua sortu den eran sortuta, eta dituen babesak kontuan hartuta, zaila dela demokraziaren ikuspegi sano batetik, erraz ulertzea. Legezkoa izango da, baina legea, batzuetan, ez da demokraziatik hurbil egoten. Legearen arabera osatuta dago gobernua eta auzitegien aurrean ezin duzu salatu legez kontrako bezala, baina antagonista diren bi alderdik dela politikan, gizartean, ekonomian , baldintza guztien gainetik dagoen batasuna osatzea, Euskal Herriarekiko politika gauzatzeko Demokrazia sano baten ikuspuntutik oso zaila da oraingo gobernu osaera justifikatzea, nahiz eta legezkoa izan.
Pedro Migel Etxenikek esan zidan behin errespetu handia diela politikariei eta herri agintariei. Merezi dituen agintariak dituela beti herriak.
Uste dut politikaren munduak haserre egoteko motiboak ematen dituela, politikarien jokaera dela medio, hain zuzen. Aldi berean, uste dut, politikari zenbaitek ez duela jasotzen merezi duen tratua jendearen partetik. Aristotelesek esaten zuela uste dut, politika dela gizakiaren ekintza errespetagarriena, eta loriagarriena, politikaren bidez gizarte zuzen bat eraiki nahi duzulako.
Lantegi zaila da gizarte zuzen bat eraikitzen jardutea, asko jakin behar da... Zuk, Ekonomia ikasi zenuen, Zuzenbidea ere ikasi zenuen, irakurri duzu, idatzi, eskolak eman... Estudiatu ez duen pertsona, lehendakari? Herriaren hizkuntzetarik bat ez dakien pertsona, lehendakari?...
Orain dela urte batzuk esan izan baligute hori, ez genuen sinistuko
---
Hemen Uztarria herri aldizkariak 2005eko uztailean egindako elkarrizketa
Gurutz Ansola Uztarriako ohorezko bazkide