"Gaur esango ditudan hauek nire hitzak dira, ez naiz talde politiko baten izenean ari. Izan ere, jada ez daukat kargurik Sinn Fein taldean". Hori argituta hasi zen Pat Rice Irlandako historiari eta testuinguruari buruz hizketan, atzo, asteazkena, Sanagustin kulturgunean eskaini zuen hitzaldian. Hizlaria Sinn Fein Irlandako talde errepublikarreko politikari ohia da. Horrez gain, gaelikoaren babesle leiala da, eta lan handia egin du Irlandako hizkuntzaren alde. Azpeitiko Gure Esku Dago taldeak antolatu zuen ekitaldia.
Historiaren zertzeladak
Hizkuntzarekiko duen pasioa dela eta lotu zituen, agian, Pat Ricek neurri politikoak, kolonizazioa eta esklabutza gaelikoaren galerarekin. Gaelikoa Irlandako hizkuntza nazionala da, eta herritarrek hura mintzatu izan dute mendeetan. Hain zuzen, hizkuntza tinko mantendu dute XVII. mendea bitartean. Hala ere, hizkuntza hitz egiten zutenak, oro har, nekazariak eta txiroak ziren, eta herrian izandako jazarpenaren ostean, gutxiengo bihurtu ziren: bai kopuru aldetik, baita garrantzi aldetik ere. Horrez gain, XIX. mendean, nekazal-izurritea gertatu zen Irlandan, eta beste herrialde batzuetara joan behar izan zuten han jaiotako pertsona pobreenek.
1916an, Irlanda Erresuma Batuaren zati zen oraindik, baina Irlandako politikariek, hauteskunde orokorren ostean, Londoneko kamarara ez joatea erabaki zuten. Haien artean zeuden Sinn Feineko diputatuak. Horiek parlamentua osatu zuten Irlandan bertan, herriaren independentzia aldarrikatzeko.
Horren ostean, Irlandako independentziaren guda izan zuten Irlandako errepublikarrek eta Britainia Handiko armadak. Britainia eta Irlandak, azkenik, hitzarmena sinatu zuten, Irlandako autogobernua bermatzeko; garai hartako Irlandako gudarostea izan zuen eredutzat IRAk urteetan. 1937an onartu zuten Eireko, Irlandako, konstituzioa, estatu errepublikar bezala.
Behin-behineko IRA deritzona Irlandako nazioaren aldeko talde armatua izan zen, eta 1969tik 2005a bitartean egin zuen lana. Haien jarduna martxan zen bitartean, erreferenduma tresna gisa erabili zuen Irlandak Ostiral Santuko Akordioa onartzeko, 1998an. Herritarrek hitzarmenari baiezt esan zioten: Ipar Irlandakoek eta Irlandako Errepublikakoek. Ipar Irlandako gatazka amaiarazteko pausoak ematea onartu zuten han. Herritarren hitza kontuan hartuko zela adierazi zuten, eta talde politiko guztiek bakearen alde pausoak egingo zituztela ere bai. Pat Riceren aburuz, "Ostiral Santuko hitzarmenak prozesu esanguratsua abiarazi zuen". Horrela, herrialdea batu egin zen, herritarrek hitz egin zuten, eta 2001ean, IRA armak lagatzen hasi zen.
Hitzarmenari eutsi nahian
Ostiral Santuko hitzarmenean adostutako guztia, ordea, ez da hitzez hitz bete ez Irlanda Iparraldean ezta Hegoaldean ere. Riceren arabera, "bake prozesua ondo dago planteatuta", baina "espiritua" falta da, eta "desegonkortasuna" da nagusi. Sinn Feineko politikari ohiak azaldu zuen "printzipio demokratikoetan" oinarritutako hitzarmena sinatu zutela; eta, gaur egun, hori ez dela betetzen: "Ez dugu hitzartutako guztia jarraitu. Irlandan pobreek sufritu egiten dute, beraien errua ez den zerbaitengatik".
Hori dela eta, argi utzi zuen bere iritzia: "Krisian dago bake prozesua Ipar Irlandan". Bere ustez, agian, egia da apurka-apurka Irlanda eta Europa, oro har, krisitik irteten ari direla, baina pobreenak "kastigatuta" jarraitzen dute.
Hurrengo erreferendumaz ere galdetu zioten hizlariari, eta ez zuen oso argi ikusi erronka. Hala ere, ez zuen ukatu taldean aipatu duten gauza ez denik. "Orain arte ez dugu erreferenduma eskatu, baina gure artean asko hitz egin da horretaz", esan zuen. 2016an galdeketa bat egiteko ideia ere aipatu zutela jakinarazi zuen, batez ere, Irlandako gaiak "hor jarraitzen" duela ikusarazteko.
Hizkuntza, kolokan
Gaelikoaz ere mintzatu zen Rice; izan ere, bere pasioetako bat da Irlandako hizkuntza. Bitxikeria bezala kontatu zuen gaelikoaren aurka zegoen poeta ingeles batek aipatutako esaldia: "Beraien hizkuntza gaelikoa bada, bihotza ere hala izango da". Dirudienez, horrexegatik zegoen poeta irlandarren aurka. Ricek, barre artean, esan zuen "arrazoi guztia" zuela idazleak, bat zetorrela ideia horrekin.
Gaelikoaren egoeraz hitz egitean, ordea, oso serio jarri zen politikari ohia. Izan ere, egoera oso larria da Irlandan. Dirudienez, apurka bada ere, gaelikoa hezkuntzan txertatzen ari dira, eta ezagutza ere gorantz doa. Hala ere, erabilera kaskarra da, eta horrek larritzen ditu irlandarrak. "Gure arazoa zuek ere baduzue, hizkuntzarena oso larria da", adierazi zuen. Haren arabera, Irlandan 6 milioi pertsona bizi dira, 1.800.000 pertsonak diote gaelikoa dakitela, baina 180.000 herritarrek soilik hitz egiten dute egunerokoan. Besteak beste, arazo bat nabarmendu zuen Ricek: "Badira, agian, pertsonak gure irlan pentsatzen dutenak gaelikoa ez dela gure identitatearen zati".