Efemerideak

• 1644-2-18. Azken uholdeek Barrenola burdinolako presa erabat apurtu zutelako, Juan Egurzari herriaren basoetan egurra ebakitzeko baimena eman zioten.
• 1644-2-18. Enparan errotako presak ere kalte handiak izan zituela adierazi zuten.
• 1644-2-12. Hiru urtean zehar herriko ospitalean lana egiteko eskritura sinatu zuten Domingo Odriozolarekin eta honen emazte Agustina Mujikarekin.
• 1644-2-12. Juan Larraari enparantza zabaltzeko bota zituzten etxeen tokia behar bezala harriztatuta gelditu zen begiratzeko eskatu zioten.
• 1644-1-17. Diputazioak erregeari probintziak agindutako soldaduak prest izan zitezela aginduz bidalitako gutun bat jaso eta alkateak deituta udalbatzar nagusia ospatu zuten. Aginduan bakoitzari libra bat bolbora, metxa eta beruna emango zizkiotela aipatu zuten. Bederatzi soldadu prestatu behar zituen herriak bi konpainiatan joango ziren 220 laguneko taldea osatzeko. Eta agintariei ahalik eta azkarren haien aukeraketa egiteko eskatu zieten, bakoitzari 50 dukat eskainiz jazkia eta arma erosteko; erregeak agindu bezala, boluntario joango ziren. Herritarrak izan beharrean, beste nonahikoak izan zitezkeen bederatzi soldadu haiek.
• 1644-1-12. Erreginaren hilketa funtzioetan, herriak 30.216 erreal gastatu zituela esan zen.
• 1644-1-4. Sagardoa saltzen jarri aurretik egiten zen zozketarako orduan, 27 saltzaile bakarrik agertu ziren.
• 1643-12-23. Aurreko Udalak herri barruan hiru taberna izatea erabakita zuen, beste bat Urrestillan eta beste bat Nuarbe auzoan 1644ko San Miguel egunera bitartean. Alondegian emango zuten Nafarroako ardo guztiaren berri pitxar bakoitzeko bi maraiko zerga kobratzeko -gauza bera eginik ardo zuriarekin edo Ribadabiako ardoarekin, Kanarietako edo Andaluziako (Espainia) txakolinarekin-, Joseph Goenaga izendatu zuen herriak guztiaren berri jasotzeko, urtean 150 erreal ordainduz.
• 1643-12-18. Pedro Egurza eta Juan Larraar izendatu zituzten Azpeitian zeuden sagardo -hutsa zein urarekin nahasturikoa- upelen berri emateko. Horiek kontatu ondoren, salgai jartzeko zozketa egiteko txandak izendatu zituzten.
• 1643-12-4. Parrokiko administrari gisa Udalak Santiago Marigorta erlojulariarekin eskritura sinatzea erabaki zuen, honek parrokiako dorrerako ordularia egin zezan ehun dukaten ordainetan.
• 1643-11-6. Herri Batzarrean herritarren aldetik aukeratu zituzten Martin Bazan Larralde lizentziatua, Miguel Egurza eta Joan Oñaz agintariekin bildu ziren -Martin Zabalia herritar arkitektua ere han zen-, eta herri dorre berria egiteari buruz hitz zuten, ordularia eta kanpaia zituela. Aurrean zeukaten arkitektuak berak emandako itxura. Azkenik, elgoibartar Santiago Marigorta erlojulariari deitzea erabaki zuten, eta eskriturak sinatzea ahalik eta azkarren, obrak hasteko.
• 1643-11-1. Herriko dorrea egiteari buruz zenbait erabaki hartu zituzten Herri Batzar nagusian.
• 1643-10-30. Herriak plaza publikoan zuen dorreaz denbora luzez hitz egin ondoren, herriko sarrera nagusian, Mateo Zabaliak emandako itxura eta altueran, herria apain zezakeela-eta berria egiteko beharrezkoak ziren obrak egitea erabaki zuten, goialdean kanpaia jarriz, eta plaza aldetik eta errebaletik ikus zitekeen ordulari bat ipiniz.
• 1643-10-14. Herriarentzat egokia zela pentsatuz, momentuan honoko taberna hauek bakarrik zabaltzea erabaki zuten: Eliz kalean, Juan Larraar eta haren emazteak bakarrik eta ez beste inork; Errebalean, Ana Larraar Ozakak. Erdi kalean eta Enparan kalean irekiko zituzten tabernei buruzko erabakia hurrengo ostiraleko batzarrerako utzi zuten.
• 1643-9-29. Felipe IV.a Espainiako erregeak ontzat hartutako ordenantzak eman zituzten ezagutzera, urteroko agintari aukeraketa egiteko.
• 1643-9-4. Kontuan izanik Juan Goitiaren etxeetan -une hartan Inazio Mendizabalek zituen- herriko harresiaren horma lurreratu zutela, herriaren izenean gestioak egitea agindu zioten fidelari, berriro beste bat altxatzeko.
• 1643-1-23. Herrian tabernak gutxitzea egokia iruditu zitzaien agintariei, eta neurria hartzeko herritar guztiak otsailaren 2an, goizeko zortzietako bilerara deitu zituzten. Bilerara agertzen ez zenarentzat 300 maraiko isuna jarri zuten.
• 1642-11-9. Alkateak Herri Batzarrean jakinarazi zuen herriak Arlizetako basoak saldu zituela, ikatz zama bakoitza erreal eta erdian -bertan egongo ziren alde handirik gabe 4.300 zama-. Haritzak, pagoak eta lizarrak zutik eta herriarentzat utzi zituzten.
• 1642-11-7. Herritarrentzat egokia zela jabetuz eta kontuan izanik sagar gutxi izan zela urte hartan, sagardo zaharrak saltzea erabaki zuten, urtekoak salgai jarri aurrez.
• 1642-10-31. Fidelak adierazi zuen herrian sekulako ardo falta zegoela, nafar hornitzaileek ohikoa zuten moduan ez zutelako ekartzen, eta herriak erabaki zuen herritar mandazain batzuei Errioxara (Espainia) edo beste nonbaitera joateagatik ordaintzea.
• 1642-10-25. Kontuan izanik nahiko ardo gutxi ekartzen zutela herrira, sagardoa zutenek ez zituztela salgai jartzen prezioa altxatuko zela pentsatuz, eta ordu arte sagardo ona hamabi maraiko prezioan saldu zela jabetuz, prezio berean saltzeko agintzea erabaki zuten. Zoketa egin eta txandak ezarri zituzten.
• 1642-7-18. Jakinik Eizmendi auzoko ermitako seroraren etxebizitzako ate ondoan haur utzi bat aurkitu zuten gauean, zigorra ezartzeko norena izan zitekeen jakiteko gestioak egitea eskatu zioten alkateari. Eta herriak, bataiatu ondoren, haurrari laguntza eman zion.
• 1642-6-22. Alkateak jakinarazi zuen Azkoitiko alkatearekin bildu zela eskatzen zituzten 500 soldaduri buruz hitz egiteko. Gai hori Gipuzkoako batzar batean erabakitzea adostu zuten.
• 1642-6-3. Diputazioak bidalitako gutun baten bidez, erregeak eginiko eskaeraren berri eman zuten. Bertan, probintzia osoko 500 soldaduren zerbitzua eskatu zuen erregeak. Gai garrantzitsua zenez, Azkoitiko ordezkariari bilera baterako deia luzatzea erabaki zuten. Bilera Loiolan egingo zen, Azkoitiko ordezkariak nahi zuen ordu eta lekuan. Horrela iritzi bateratu bat agertuko zioten Diputazioari.
• 1642-1-30. Herriak olioaren hornikuntza egiten ari zirenekin auzia zuen, eta ahalik eta azkarren pare bat abokaturen iritziak jasotzea erabaki zuten.
• 1642-1-10. Korrejidorearen idatzi baten aurrean, herritar eta biztanle guztiei zituzten armen berri herriko eskribauaren aurrean aitor zezaten dei egitea erabaki zuten, agindua betetzen ez zutenak bizia galtzeko arriskuarekin. Ohikoa zen bezala, agindua elizaren bidez -bai herriko parrokian eta bai Urrestillakoan- jakinaraztea erabaki zuten.
• 1642-1-2. Juan Oñazek saltzen zituen txakolinak ikustea erabaki zuten agintariek, inguruko herrietan merkeagoak eta hobeak saltzen zirelako eta, gainera, bertan eginak. Udalak saltzaileekin urte osorako tratua egin zuen.
• 1641-11-22. Herriko kale guztietako biztanle bakoitzak bere etxearen aurrea garbitzeko agindu zuten, berrehun maraiko isunaren azpian eta udaltzainaren esanetara.
• 1641-11-3. Udalbatzarrean ahotsa eta botoa izanik, orduan agertu ez ziren kaparetasuna zuten herritarrei 400 maraiko isuna ezartzea erabaki zuten.
• 1641-9-13. Idatzi baten bidez bere sentimendua agertu zuen Pedro Idiakezek, inolako agindurik gabe zurgin batzuek zuhaitzak ebaki zituztelako herriaren basoetan, pentsatuz Beasainen zeukan bere Igartzaola etxerako zirela. Herriari kalteak ordaintzeko zer egin zezakeen erabakitzeko eskatu zion. Idiakezi berari Orbegozo eta Zamora aldean, errekatik gora, 300 zuhaitz landa zitzala eskatzea erabaki zuten, ohiturari jarraituz bi hosto izatean herriari emateko.
• 1641-8-16. Herriaren lurralde zatiak lantzeko baimena eman zieten Juan Lopez Eizagirreri eta Juan Gurrutxagari, Eizagirre eta Pagaola baserrikoei.
• 1641-7-22. Herri Batzar nagusira etorri gabe gelditu zirenei ezarritako mila maraiko isunari buruz hitz egin eta berrehun maraira gutxitzea erabaki zuten, ikusita nolako beharrak zituzten herritarrek, nahiz eta Inazio Agirrek garbi adierazi ezarritakoa kendu egin behar zitzaiela.
• 1641-7-22. Saninazioak ospatzeko Arantzazuko komentuko musikariak ekartzea eta prozesioetan ezpata dantzak egitea erabaki zuten, beste ekintzen artean.
• 1641-6-28. Juan Martinez Etxeberriari parrokirako egin zuen zilarrezko gurutzea ordaindu zioten.
• 1641-5-10. Juan Garai herriratzean ospatutako zezenketaren gastuak onartu zituzten.
• 1641-5-2. Juan Garai jenerala hurrengo egunean herriratuko zen albistea jaso zuten. Beste herrietan ongi-etorri berezia egin ziotela adierazi zuten. Beraz, Gipuzkoako herri berezienetakoa izanik, besteen mailan edo gaindituz ongi-etorria egitea erabaki zuten. Bidera irten eta Lorentzo Agirre idazkariak parrokiaren ondoan utzitako etxe nagusira iritsitakoan ongi-etorria egin zieten hari eta laguntzaileei. Herriaren kontura bazkaria ere eskaini zieten.
• 1641-4-28. Herriaren diru kontuen berri eman zuten: 20.000 errealetik gorako zorrak zituen unean, probintziari ordaindu beharrekoa atzeraturik eta beste obligazio batzuk medio. Ondoren, neurriak hartu behar zirela jakinarazi zuten.
• 1641-4-13. Juan Martinez Etxeberria zilarginak parrokirako zilarrezko gurutzea prestaturik zuen eta hori aztertzeko batzordea izendatu zuten.
• 1641-4-13. Landetako ermita guztiz eroria zegoenez, eta kontuan izanik aurrez Urrekasoro baserrian zegoena unean hutsik zegoela, hori bota eta material baliagarriak Landetakoa altxatzeko erabiltzea onartu zuten.
• 1641-4-4. Martin Perez Goiazi idaztea erabaki zuten, Vera Cruz kofradiak bandera bat behar zuelako Ostegun Santuko prozesiorako. Sevillan (Espainia) ziren herritarrei, gehiegi kostatu gabeko bandera beltz bat (gurutze berdea erdian zuela) egitea eta ahalik eta azkarren bidaltzea eskatu zieten.
• 1641-2-28. Jabetuz herriko artxiboan paper, liburu eta arma asko falta zirela, eskomiku bat ekartzea erabaki zuten.
• 1641-2-28. Bideak konpontzeko erabaki egoki bat hartzeko burdinoletako jabe eta olagizonekin harremanetan jartzea erabaki zuten.
• 1641-2-28. Aurrez emandako agindua betetzea agindu zioten Pedro Jauregiri: mila haritz eta gaztainondo landatzea. 150 erreal ordaindu zizkioten.
• 1641-2-28. Parrokiko elizako ondasunen inbentarioa egitea erabaki zuten.
• 1641-2-12. Bide nagusi, zubi eta pontoietan gurdiekin ibiltzea debekatu zuten, nahiko arriskutsuak zirelako oinez edo zaldian ibiltzeko. Bestela, gurdia galdu eta zigorra jasoko zuten.
• 1640-12-7. Lezora irten behar zuen konpainiaren kapitain gisa Mateo Larretxe alkatea izendatu zuten. Alferez moduan Domingo Kortaberria, sarjentu Julian Roteta eta diruzain Bautista Eizagirre.
• 1640-12-7. Hurrengo egunean, Sortzez Garbiaren egunean, parrokien bidez jakinarazi zieten herritarrei euren armak eskuetan prest egon behar zutela guztiek, eta hurrengo egunetik aurrera egingo zutela konpainiari laguntza emateko diru bilketa.
• 1640-12-7. Pazko hirugarrenean soldaduen zerrenda osatuko zutenez, zerrendako herritarrei armak hartuta agertzeko eskatu zieten. Agertzen ez zenak mila maraiko isuna eta zortzi eguneko kartzela zigorra izango zituen.
• 1640-12-7. Abenduaren 3an Mandiolatza inguruan aurkitutako haur utzia herriaren kontura haztea erabaki zuten.
• 1640-12-3. Gauean, Mandiolatza etxearen inguruan utzitako hiru bat hilabeteko umea aurkitu zuten.
• 1640-11-25. Herri Batzar nagusian alkateak Gipuzkoako azken batzar nagusiak hartutako erabakiaren berri eman zuen: herriko konpainiak Lezora irtetea urtarrilaren 15ean, han geldituz hilaren bukaera arte. Horretaz gain, alkateak zioen kontuan eduki behar zirela gastuak eta aurkitu egin beharko zirela armak; izan ere, herrian arma gutxi zeuden, aurretik joandako soldaduek ez zituztelako guztiak itzuli. Aho batez erabaki zuten kapitain ohi Domingo Lopez Arandiari kontuak eskatzea, baita harekin agintean egon zirenei ere; ondorengoei ere gauza bera egin zieten, herriak zituen armekin zer gertatu zen jakiteko.
• 1640-11-25. Herritik irtengo zuen konpainia 80 lagunez osatutakoa izatea erabaki zuten, eta zilarrezko erreal bat eman zioten kide bakoitzari.
• 1640-11-16. Hurrengo urteko urtarrilaren erdi aldera Pasaiara bidean jarri beharko zuen herritar soldadu taldeari buruz hitz egiteko, hurrengo igandean elizen bidez San Andres egunean eta bezpera elizkizunaren ondoren udaletxean bilera egingo zela jakinaraztea erabaki zuten. Bertara joaten ez zenari bi mila maraiko isuna ezarriko zioten.
• 1640-9-20. Gerrako Diputazioak jakinarazi zuen garai hartan Diego de Guzman y Toledok Aia, Orio eta Usurbilen banaturik zuen konpainia Gasteizera bidean jarriko zela, eta Azpeitian igaroko zuela lehenengo gaua. Alkateak esan zuen 130 lagunetik gorako taldea osatzen zuela konpainiak eta sekulako gastuak sortuko zituela herriarentzat, batez ere garraio handiak egin beharko zirelako. Diputazioari idaztea erabaki zuten eta, gaia ondo aztertu ondoren, soldaduak Azkoitian, Zestoan, Errezilen eta Beizaman bana zitzala eskatu zioten. Ontzat hartu zuten buru egiten zuenarentzat ostatua herrian prestatzea, eta egurra eta ondorengo eguneko gosaria eskaintzea.
• 1640-8-25. Zozketa egin ondoren, 23 lagun izendatu zituzten garraioa egiteko. Goizeko seietan agertu behar ziren, baina sei lagunek besterik ez zuten erantzun emandako agindua eta, beraz, tropak herrian geratu behar izan zuten, herriari ez ezik, biztanleei ere kalte handiak sortuz. Kapitainarekin harremanetan jarri ondoren, garraioa egiteko zilarrezko ehun erreal ordaindu zizkioten. Dirutza hori agertu ez zirenei kentzea erabaki zuten, gainontzeko gastuekin batera.
• 1640-8-24. Alkateak jakinarazi zuen herrian zen Irlandako konpainiak hurrengo egunean alde egin behar zuela, eta herriak garraio antolatzea agindu zuela. Garraioa egin zezaketenei deitzea erabaki zuten, jakinaraziz atzera egiten zuenari 50 dukateko isuna ez ezik, hilabeteko kartzela ezarriko ziotela.
• 1640-7-24. Alkateak jakinarazi zuen Irlandako konpainia bat zela herrian Kantauriko armadako gobernadoreak aginduta, eta bere kapitainak adierazi ziola, bost egun bazituzten ere herrian, oraindik behar bezalako ostaturik gabe zela 60 laguneko taldea. Neurriak hartzeko eskatzen zuen, guardiak egin beharko baitzituen gauean.
• 1640-6-26. Korrejidoreak falta ziren hamalau soldaduak bidaltzea erabaki zuen, bestela zigor gogorrak ezarriko zirelako. Bidalitako soldadu bakoitzari ehun erreal eman beharko zizkioten, aurrekoei bezala. Herria inolako dirurik gabe zenez, norbaiti dirua eskatzea erabaki zuten, ahalik eta azkarren bueltatuko ziotela jakinaraziz.
• 1640-6-18. Zuhaitz landaketak herrian non egin zitezkeen erabaki ahal izateko, batzordea izendatu zuten.
• 1640-6-15. Herriaren beharrei erantzuteko, zuhaitz landaketak derrigorrezkoak ikusi zituzten. Gai horretako adituak hurrengo egunean egingo zen bilerara deitzea erabaki zuten, zuhaitz landaketak non egin erabakitzeko.
• 1640-6-6. Alkateak adierazi zuen herria dirurik gabe zegoela; bai bere betebeharrei erantzuteko, baita kanporatu beharrean ziren soldaduei ordaintzeko ere. Baina herriak baimena zuenez biztanleen artean mila dukat banatzeko, horrelako zerbait egitea onartu zuten.
• 1640-6-5. Ehun laguneko konpainia osatu zuten, probintziak erregeari eskainitako bi mila gipuzkoarrek osatutako hogei konpainia osatzeko. Bertan ofizialak zeuden.
• 1640-6-3. Aurreko egunean erabaki bezala, herriak honako kargu aldaketak onartu zituen konpainian: Iñigo Alzaga alkatea kapitain izango zen; Antonio Altuna, orain arte fiela zena, alferiz; Martin Agirre, erregidorea zena, sarjentu; eta Tomas Alzaga erregidorea zirujau izatera pasatuko zen. Handik aurrera Martin Etxeberria joango zen danborrari bezala eta Inazio Olarte txibulari bezala.
• 1640-6-2. Nafarroako Priore Handiak -Kantauriko armadako armen gobernadoreak- idatzitako idatziaren berri eman zuten. Bertan, probintziak erregeari eskainitako 20 konpainia eskatu zituen. Herritar guztiei hilaren 6rako deialdia egitea erabaki zuen Udalak, gaiari buruz neurriak hartzeko.
• 1640-4-13. Probintziak eskaini zituen 400 soldaduetatik hamalau bidaltzera derrigorturik zegoenez herria, hamahiru prestaturik zeuden unean Lazaro Txurrukarekin Donostiara bidaltzea erabaki zuten.
• 1640-3-11. Udalbatzarrera agertu gabe herritar asko gelditu zirenez, bakoitzari 500 maraiko isuna ezartzea erabaki zuten.
• 1640-2-2. Alkateak adierazi zuen probintziak eskainitako 400 soldadu osatzea adierazi zuela korrejidorearen tenienteak, eta herriari tokatzen zitzaizkionak berehala bidal zitzala.
• 1640-2-2. Erregearen zedula baten berri emanez Diputazioak beste gutun bidali zuen. Gutunean, Gipuzkoako lau konpainiaz osatutako batailoiek Hernanira joan behar zutela eskatzen zuen, han egiten ari ziren gotorlekuak egiten laguntzeko. Eta gastu handirik sor ez zedin, egokia izango zela hilean behin konpainia horiek txandatzen joatea. Gaiari buruz erabakitzeko, Diputazioak herriaren botoa jakinaraztea eskatzen zuen. Egokiena batzar berezi bat egitea zela erantzutea onartu zuten eta, bidali beharko baziren, Pasaia aldeko biztanleez osatuak izatea.
• 1640-2-2. Sendagile baten beharrean aurkituz eta herrian orduan Maia lizentziatua zela, agintariei eskubide osoa eman zieten harekin harremanetan jarri eta ahal izanez gero eskritura egiteko; mila erreal urtean eta bederatzi urterako, hark onartuko balu behintzat.
• 1640-1-25. Sevillan (Espainia) idatzitako gutun baten berri eman zuten, Azpeitiko herriarentzat Ordiziako Juan Arangurenek 4.400 zilarrezko erreal zituen albistea emanez. Nikolas Saez Elolaren memorian irabazitakoak ziren.
• 1640-1-21. Alkateak proposatu zuen zuhaitzak landatzera behartuta zeudenak Pedro Jauregik zuen haztegian egitea, baina agindutako lurraldeetan. Aurrez agindutako zuhaitz bakoitzeko hiru landatuko zituzten eta bi hostoaldi irten ondoren herriari eskainiko zizkioten. Langintza egiteko, ordea, inor aurkitu ezinean zen herria eta, beraz, Pedro Jauregiri deitu zioten; bi mila oinkada zuhaitz berehala landatzeko tratua egin zuten.
• 1640-1-18. Alonso Idiakezek herriari behar ziren hainbat zuhaitz landatzeko adierazi zion, gogoan izanik landatu gabe uzten zen bakoitzeko agintari bakoitzak bi erreal ordaindu beharko zituela, erregeak horrela aginduta zuelako. Neurriak hartzen hasi aurretik, eta ahalik eta azkarren, beharreko landaketak egitea eskatu zuen. Batzorde bat izendatu zuen herriak, derrigortuta zeudenek berehala zuhaitzak landa zitzaten, eta eskribauak kontuak hartuko zituen.
• 1640-1-12. Hilaren 14an soldadu konpainia batek irten behar zuen herritik, Pasaiara eta Lezora bidean jartzeko, eta bera osatu zuten 25 mosketariei bolbora eta metxa ematea erabaki zuten, alkabuzekin joango zirenei bezala.
• 1639-9-20. Joan Azkue erregidoreari agindu zioten herrian zen Dragoietako konpainiako soldadu bakoitzari, osatuaz gain, hiru erreal emateko. Esan zioten beste zenbait erabaki ere hartu zirela, ofizialei ostatua eskaini eta ordainketa egiteko.
• 1639-9-18. Azkoitiko eta Zestoako agintariekin batzarra egin zuten, bertara agertu zen Pedro Velez Galarza, probintziko komisario nagusia, eta hauxe adierazi zuen: hiru herrien artean Dragoien konpainia bat banatzeko agindua zuela. Gogoan izanik herritar gehienek Hernanira irten zutela eta izugarrizko gastuak eginik zituztela hiru herriek, batzordea izendatu zuten euren ezina agertu eta Gipuzkoako Diputazioari batzar berezia egiteko eskatzeko.
• 1639-8-30. Alkateak jakinarazi zuen Mateo Larretxe fidelarekin enparantzan zela, Pedro Arriaran Ormaegi, Iñigo Alzaga eta Juan Lopez Ondarrak dei egin zietela, Diputazioari idatzitako gutun bat erakutsiz. Herriak prestatutako ehun laguneko soldadu konpainiaren zerrenda zuten, eta bertan aipaturiko hirurak ez ziren agertzen, Domingo Kortaberriak eta Antonio Altunak boluntario joateko eskaintza egina bazuten ere. Eskribauari agindu zioten Diputazioaren aurrean gauzak garbi uzteko.
• 1639-8-23. Eskribauak aktan jaso zuen Probintziak agindu bezala eguerdiko hamabietan herriko soldadu konpainia Enparan dorre ingurutik abiatu zela.
• 1639-8-22. Diputazioak bidalitako gutun batzuen berri eman zuten. Gutun horietako batean herriko konpainiak berehala Hernanira irteteko eskatu zuten.
• 1639-8-20. Diputazioak eskatu zuen herritarrak armak eskuetan zituztela prest izatea lehen deialdiari berehala erantzuteko, etsaia Donibane Lohitzunen baitzen, infanteria eta zaldizko indarrekin, eta itsasertzeko lau herrietan sekulako kalteak egin baitzituen. Gaia aztertu ondoren, erabaki zuten herritar eta biztanle guztiak, aitak semeen ordez, enparantzara bazkalondoan agertzeko deialdia parroki eta komentuen bidez zabaltzea. Diputazioak agintzen zuen bezala, bizia galtzea nahi ez bazen, inork hutsik egin gabe agertzea eskatu zuten.
• 1639-8-16. Frantzisko Goitia parrokiko erretorea eta Frantzisko Zelaiaran, Esteban Berrasoeta, Juan Bautista Arbiza eta Adrian Elordi apaizak udaletxean agertu ziren, probintziak emandako aginduak kontuan hartuta Andre Mariaren eguna antolatu nahi baitzuten. Irailaren 7an Hondarribiko setioan erregearen armak lortutako garaipena ospatzeko, kaleetan prozesioa egitea erabaki zuten.
• 1639-8-9. Tolosan zen Casaresko markesaren gutuna jaso ondoren, alkateari herriko konpainiaren kapitain bezala soldaduak bildu eta gutunean agindutako tokira berehala abiatzeko esan zioten. Diputazioari morroi baten bidez hartutako erabakia adierazi zioten eta herriak nola jokatu behar zuen adierazteko eskatu.
• 1639-7-24. Herri Batzar nagusian herrian ehun soldaduko konpainia osatu zela esan zuten. Bakoitzari egunean zilarrezko erreal bat ordaintzen zioten, erregeak ematen zuen soldataz gain. Ordainketa egiteko zilarrezko bostehun dukat topatzea erabaki zuten.
• 1639-6-11. Gerrarako zurrumurruak eta beldurra nabariturik, barrika bat bolbora erostea erabaki zuten.
• 1639-5-29. Andres Pachecoren konpainiari ostatua emateak gastu asko sortuko zituela ikusita, alkateak adierazi zuen derrigorrezkoa egiten zitzaiola herriari biztanleen artean dirua biltzea, eta 400 dukat guztien artean banatzea erabaki zuten.
• 1639-4-15. Parrokietan adieraztea erabaki zuten 16 urtetik 64ra bitarteko herritar eta biztanleek euren armekin ibili beharko zutela herrian: ezpata, daga, alkabuza, metxa eta munizioarekin. Horrela, deialdi bat egitean edo kanpaiak jotzean beste albisterik gabe herriko enparantzan bilduko ziren. Ez agertuz gero, ondasun galtzea eta errebelatutzat hartzea zekarren.
• 1639-4-14. Probintziak eskaintzen zituen bi mila soldadu osatzeko, herriak tokatzen zitzaion ehun laguneko taldea prestatu zuen.
• 1639-1-25. Beizamako Domingo Arregiri zilarrezko 608 erreal ordaintzea erabaki zuten, azpeitiarrekin bat eginda Beizamako soldaduak joan zirelako egindako deialdiari erantzunez.
• 1638-12-7. Azpeitian zen Pedro Real sarjentu nagusiak herriari bere troparentzat ogia eskatu zion, erregearengandik duela hilabete baino gehiago laguntzarik jaso ez zuela azalduz. Kontuan izanik azaroaren 4az geroztik antzeko eskariak egin zituela sarjentuak herriak inolako laguntzarik eman gabe eta jakinik aleak zirela Tolosan, beharreko hornikuntza Tolosara eskatzeko esanez idaztea erabaki zuten.
• 1638-10-30. Juan Bautista Agirrek 85 soldaduri herrian ostatua nolatan eman zien adierazi zuen.
• 1638-10-1. Jabetuz sagar gutxi izan zela urte hartan, eta derrigorrezkoa izanik sagardoa izatea herritarrentzat, ura nahastutako sagardoa egitekoa baimena eman zuten.
• 1638-10-1. Herritar batzuek urarekin nahastu gabeko sagardoa zutenez, hamabi maraiko prezioa altxatzen ez bazen ez zutela salgai jarriko esan zutenez, zozketa egin zuten sagardoa zutenen artean hamalau maraiko prezioan salgai jartzeko, derrigorrezkoa zelako sagardoa, Nafarroako ardorik ez zelako heltzen.
• 1638-7-10. Diputazioaren gutuna jaso zuten. Bertan Getariara 60 soldadu bidaltzea eskatzen zuten, eta berehala izendatu zituzten guztiak. Pedro Rekarte kabo izendatu zen abiatzeko, eta alkateari agindu zioten bakoitzari lau erreal ematea; hala egin zuen.
• 1638-7-5. Derrigorrezkoa ikusi zen arma gehiago izatea defentsarako, herriak etsaia lurreratu asmoz itsasertzera hurbiltzen ari zela esanez albiste ugari jasotzen baitzuen. Domingo Kortaberria alkateari artxiboan gordeta ziren zilarrezko dukatak ematea erabaki zuten, kanpoan zeuden herritar soldaduei behar zutena eskaintzeko: ardoa, ogia edo beste zerbait. Domingo Arandia kapitainari, itzulitakoan gastatutakoaren berri agertu beharko zuela esan zioten. Soraluzera norbait bidali eta 30 alkabuz erosteko norbait bidaltzea ere erabaki zuten.
• 1638-7-2. Udalbatzar Nagusian alkateak adierazi zuen gerra gaiez arduratzen zen probintziko diputatuen gutun bat jaso zuela. Bertan jakinarazi zuten eguerdian "etsai" frantziarra gure lurretan sartu zela, eta Irun Uranzu eta bere muga bereganatuta zutela. Inolako denborarik galdu gabe probintziko herri eta hiriak bertaratzeko agintzen zuten. Aitak semeen ordez, Hernaniko Arma plazara gerturatuko ziren, bertan erregearen laguntzan ez ezik, aberriaren defentsan altxatzeko etsaiari aurre egiteko ordenak emango zituztelako. Gai garrantzitsu horri buruz zeuden era guztietako iritziak jaso ondoren, kanpaiak jotzea erabaki zuten eta herriko lurralde osoan albistea zabaltzea. Auzo eta baserri guztietara zabalduko zuten albiste hura, aitak semeen ordez eta inolako hutsegiterik gabe herriko enparantzan ager zitezen berehala, gauean bertan eta denbora galdu gabe abiatzeko Hernaniko Arma plazara. Guztiek beharreko munizioa eraman beharko zuten, herriak zuena banatuta. Eta zilarrezko 800 dukat zentsuan hartzea erabaki zuten agintarien eskuetan jartzeko, gastu asko egingo zituztelako irteeran: jende guztiarentzat janariak beharko ziren, baita beste zenbait gauza ere erregea eta lurraldearen defentsan gogo handiagoa jartzeko. Borrokaldia amaitzean kontuak garbituko zirela erabaki zuten.
• 1638-7-2. Ohitura zaharrari jarraituz Domingo Kortaberria alkatea, Juan Lopez Ondarra sindiko fiela, eta Juan Oñaz, Juan Olazabal eta Usabaraza lizentziatua bildu ziren. Horiek erregidoreak izendatuak izan ziren agintariak itzuli bitartean herriko agintaritzan izan zitezen, herriko agintariek beste herritarrekin batera frantziarren aurka borrokatzeko irten baitzuten. Eskribaua izan zen lekukoa aipaturikoek karguak hartzean, eta horiek zeukaten lana ongi eta jator betetzen ahaleginduko zirela agindu zuten.
• 1638-6-29. Enparan etxearen atarian, eskribaua eta agintariak bertan zirela, soldaduen zerrenda irakurri zuten. Ondoren, Pedro Egurzaren esanetara, 81 soldadu eta kaboarekin osatutako konpainiak herritik irten zuen.
• 1638-6-28. Soldaduak hiru zatitan banatu ziren eta buru bezala Pedro Egurza kaboa izendatu zuten. Erregidoreari agindu zioten bere zatiarekin Irunera bidean jartzeko. Gehienak behartsuak zirenez eta laguntza behar zutenez, zilarrezko hamar erreal ematea erabaki zuten soldadu bakoitzari.
• 1638-6-27. Gipuzkoako Batzar Nagusian izandako Domingo Kortaberria agertu zen, frantziarren aurka egiteko bertan hartu ziren neurriak jakinarazteko. Eta gaueko hamarretan, berriz, eskribauarena diputatuak iritsi ziren ahalik eta azkarren soldaduak Irungo mugara bidaltzeko eskatuz, albiste gogorrak iristen zirelako bertatik. Guztiaren berri jakin ondoren erabaki zuten herriko lurraldea zatitu eta bakoitzera norbait bidaltzea, 17 urtetik 60ra bitarteko guztien zerrenda egiteko. Gero, parrokian bilduta zerrendak ezagutzera eman zituzten eta, berandu zenez, agintarien esku utzi zuten lau zatitan banatzea gizaseme guztiak.
• 1638-6-22. Diputazioaren gutuna jaso ondoren erabaki zuten Irunera bidali beharreko 26 soldaduak osatzeko falta ziren hamabostak bidaltzea. Gainontzeko herritarrek prest egon behar zuten hilaren 27an herriko enparantzan egingo zen bileran, orduan gai horri buruz hitz egingo zutelako.
• 1638-6-8. Hilaren 5ean, larunbatez, Diputazioaren bi gutun iritsi zirela jakinarazi zuten. Batean, maiatzaren 31koan, erregearen agindu bat zegoen, eta bestean, berriz, maiatzaren 28koan, Velezko markesaren idatzia. Bi gutunetan esaten zen probintziak erregeari agindutako bi mila soldaduak berehala alistatu behar zirela. Gai berezia izanik, eta herritar bereziei deitu ondoren, Azkoitiko alkatearekin harremanetan jartzea erabaki zuten, bi herrien artean iritzi bera agertzeko Diputazioari.